MicroStation'da Ölçülendirme

Ölçülendirmeler, çizim dosyası içerisinde doğrusal ve açısal ölçme işlemleri ile çap ve yarıçap ölçülerini gösteren elemanlardır. Bir ölçülendirme elemanı; ölçülendirme çizgisi (dimension line), ölçülendirme yazısı (dimension text), uzatma çizgileri (extension lines), ölçü sınırlarını gösteren elemanlar (dimension line terminators), merkez gösterimi (mark) bilgilerinden oluşmaktadır.

Dimension Styles (Ölçülendirme Stilleri)

Ölçülendirme işlemlerinden önce, ölçülendirme ayarlarının yapılması, belli bir standardın yakalanması açısından önemlidir. Aynen yazı ayarlamalarının yapıldığı Text Styles ayarlarına benzer bir ara yüz ile ölçülendirme ayarları yapılabilmektedir. Ayarlara erişim için Element -> Dimension Styles seçilerek ilgili alana erişilir.

1. Geometry Sekmesi

• Stack Offset, kümülatif ölçülendirme işlemlerinde ölçüm daima baştan alınacağından dolayı, üst üste geçen ölçülendirme çizgileri arası mesafeyi tanımlar.

• Relative Dimension Lines, işaretli olduğunda, ölçülendirilen elemanın hareketi ile
ölçülendirme çizgisinin hareketli eş zamanlı olacak ve konumu objeye göre daima
sabit kalacaktır. İşaretsiz olduğunda yeri sabit kalacaktır.
• Extension Lines, uzatma çizgilerinin görülüp görülmeyeceğinin ayarıdır.
• Offset, uzatma çizgilerinin ölçülendirilen elemandan uzaklığıdır. (-) değerler ile ölçülendirme çizgisinden uzaklığı belirlenir.
• Extension, uzatma çizgilerinin obje tarafında değil de, ölçülendirme yazısı tarafında olan uzunluğunu tanımlar.
• Arrowhead, ölçülendirme çizgilerindeki okların açık uçlu, kapalı uçlu veya dolgulu uçlu olmaları arasında seçimi sağlar.
• Width / Height, ölçülendirme çizgisindeki okların genişlik ve yükseklik değerleridir.
• Text / Terminator, ölçülendirme çizgilerinin uzunluğu kısaltıldığında, yazının bu alana girmemesi durumunda, ilk olarak okların ve ölçülendirme çizgisinin mi yoksa ölçülendirme yazısının mı değişime uğrayıp görünümü düzenleyeceğinin belirlendiği alandır.
• Min. Leader, ölçülendirme yazısı ile uzatma çizgileri arasında olabilecek minimum mesafenin tanımlandığı alandır.
• Tolerans Enable, tolerans değerleri ile gösterimi aktif hale getirir.

• Upper / Lower, tolerans değeri verirken belirlenen üst ve alt sınır değerleridir.
• Text Size, tolerans değeri yazısının karakter büyüklüğüdür.
• Left Margin, ölçülendirme yazısı ile tolerans yazısı arası yatay mesafeyi ayarlar.
• Sep. Margin, ölçülendirme yazısı ile tolerans yazısı arası düşey mesafeyi ayarlar.
• Dimension With Leader, ölçülendirme aşamasında, yazının ölçülendirme çizgisinde uzatma çizgileri arasına sığmaması durumunda çizgi veya eğri elemanı çıkararak ölçülendirme yazısını yazması durumudur.

2. Units Sekmesi

• Use Working Units, işaretli olmadığında uzunluk, açısal, v.s. değerleri ölçü yazısı
olarak yazılır ve yanında (mu) ibaresi gösterilir. Bunun anlamı o kadar birim demektir.
İşaretli olduğunda ilgili listelerden seçim yapılarak istenilen şekilde gösterim sağlanır.
• Accuracy, hassasiyeti belirler. Ondalık kısmın kaç hane olması gerektiği seçilir.
• Main Prefix, buraya girilen karakter, uzunluk değerinden önce gösterilir. Ör. 30 gibi.
• Main Suffix, buraya giriken karakter, uzunluk değerinden sonra gösterilir. Ör. 5 m(t).
• Leading Zero, işaretlendiğinde (0.5) olarak gösterilen değer, işareti kaldırıldığında (.5) olarak gösterilir. Ondalıklı sayıların başındaki sıfırı kaldırır.
• Trailing Zeros, işaretli olmadığında, 1.25000 değeri 1.25 olarak gösterilir. Hassasiyet kısmında belirlenen basamak sayısı kadar değeri sıfır ile doldurur.
• Alternate Labels, işaretlenip açılır pencere açıldığında, mesafe şu değerden küçük, büyük veya şu değere eşit ise şu birim sistemi kullanılsın yeteneği kazandırılır.
• Reference Scale, referanslar belirli bir ölçek dâhilinde getirilmiş ise, burada o ölçek tanımlaması yapılarak referans elemanlar için gerçek ölçülerinde ölçülendirme yapılır.
• Use Comma for Decimal, seçildiğinde, nokta ile ayrılan ondalık hanesi virgül ile ayrılır. Units Seperator kısmında ise binlik gösterimlerin nasıl olacağı ayarlanabilir.

Secondary Units Sekmesi yukarıda anlatılanların aynı özelliklere sahiptir. Bir eleman ölçülendirilirken iki farklı birim sistemi ile ölçülendirilmek isteniyorsa, bu alan işaretlenir ve ilgili değerler girilir.

• Angle Format, kısmı eğrisel objelerde gösterimin, açısal değerinin mi yoksa uzunluk değerinin mi olacağının tanımlandığı yerdir. Units kısmından Angle seçilerek bu değer açısal, Length seçilerek mesafe değeri belirtilmiş olunur.
• Display, açısal değer seçildiğinde bu değerin hangi türde gösterileceği belirtilir.
(Derece, Derece Dakika, Derece Dakika Saniye, Grad ve Radyan)

3. Text Sekmesi

• Text Style, kısmından daha önceden tanımlanmış bir yazı stili mevcut ise, ölçülendirme yazıları olarak bu stillerin kullanılması sağlanır.
• Font, kısmı işaretlenip yanındaki açılır listeden ilgili yazı tipi seçildiğinde,
ölçülendirme yazısı olarak kullanılacak yazı tipi tanımlanmış olunur.
• Height / Width, yazı karakterinin yükseklik ve genişlik değerleridir.
• Underline, işaretlenip ON seçildiğinde, ölçülendirme yazıları altı çizgili olarak yazılır.
• Orientation, Aligned ve Horizontal olmak üzere iki alternatif mevcuttur. Horizontal seçildiğinde yazılar daima yataya paralel olacak şekilde yazılır. Aligned ise, yazıları ölçülendirilecek olan eleman doğrultusunda yazdırır.
• Location, ölçülendirme yazısının elemana göre neresine yazdırılacağının belirlendiği alandır. Alternatifler aşağıdaki şekilde görüldüğü gibidir.

• Justification, ölçülendirme yazısının hizalanacağı yeri belirler.
• Text Frame, ölçülendirme yazısına çerçeve konulacak ise listeden seçilir.
• Left / Lower Margin, ölçülendirme yazısının ölçülendirme çizgisinden olan soldan ve
alttan mesafelerini tanımlar.
• Notes Leader Type, yazı paletinin altında Place Note kullanırken, çizgi elemanın doğrusal mı eğrisel mi olacağının belirlendiği sekmedir.
• Terminator, not eklerken ok elemanının yerini hangi elemanın alacağı belirlenir.
• Text Frame, not eklerken yazının çerçeveye sahip olup olmayacağı belirlenir.
• Frame Scale, yazı çerçevesi belli oranda büyütülmek veya küçültülmek isteniyor ise bu alandan ilgili değer girilir. 0 - 1 arası değerler küçültür.
• In-Line Leader, yazının yanında okun olduğu çizgi başlamadan bir pay bırakılmak istendiğinde bu alan işaretlenir ve birim sistemine bağlı olarak bir değer girilir.
• Left / Lower Margin, sol ve alttan olan çekme mesafeleridir.
• Text Rotation, yazının yatay, düşey veya eksen doğrultusunda yazılacağı belirtilir.
• Horizontal Attachment, objeden çıkılan oklu çizgiden sonra, yazısının elemanın solunda mı sağında mı yoksa otomatik konumda mı yazılacağı tanımlanır.

4. Symbology Sekmesi

Dimension Lines, Text, Extension Lines ve Terminators olmak üzere dört alana ayrılmıştır.

• Dimension Lines Color, ölçülendirme çizgilerinin rengi belirlenir.
• Dimension Lines Style, ölçülendirme çizgilerinin çizgi tipi belirlenir.
• Dimension Lines Weight, ölçülendirme çizgilerinin kalınlık değeri belirlenir.
• Text Color, yazının renk değeri belirlenir.
• Text Weight, yazının kalınlık değeri belirlenir.
• Extension Lines Color, uzatma çizgilerinin rengini tayin eder.
• Extension Lines Style, uzatma çizgilerinin çizgi tipini tayin eder.
• Extension Lines Weight, uzatma çizgilerinin kalınlık değerini tayin eder.
• Terminators Color, okların rengini belirler.
• Terminators Style, okları oluşturan çizgi objelerin çizgi tipini belirler.
• Terminators Weight, okların kalınlık değerini belirler.

1. Dimension Element

Eleman ölçülendirmek amacı ile kullanılır. Çizgi, yay, dairesel objeler, kapalı alanlar ölçülendirilebilecek elemanlardır.
1 numaralı alan aktif bir ölçülendirme stili seçilmesine imkân tanır. Daha önceden yaratılmış
olan ölçülendirme stilleri listelenir. İlgili stil seçilerek bu stilin barındırdığı ayarlamalara göre
ölçülendirme yapılmış olunur. Mevcut bir stil yok ise, büyüteç resmine tıklanarak yaratılabilir.

2 numaralı alan ölçülendirmede baz alınacak eksenleri belirler. View seçili iken yatay ve düşey ölçülendirme mümkündür. True mod ile gerçek uzunluklar ölçülendirilebilir. 3 Boyutlu sistemlerde bu kısmın True olmasına dikkat edin. Aksi takdirde ölçülendirilen mesafeler kuş uçuşu mesafeler olacaktır.

3 numaralı alan konumlama ile alakalıdır. Automatic seçili olduğunda ölçülendirme yazısı otomatik olarak atanacaktır. Manual seçili olduğunda ise yazının konumu kullanıcı tarafından girilecektir. Semi-Auto seçili ise, yazı ölçülen alan içerisine girdiğinde otomatik olarak yazılır, fakat yazının alan içerisine sığmadığı durumlarda kullanıcıdan yazının konumlaması istenir.

4 numaralı alan parametre seçim alanıdır. Elemanların ölçülendirileceği, etiketleneceği ve dik ölçülendirileceği alternatifleri arasında seçim yapılır.

5 numaralı alan gelişmiş parametrelerdir. 4 numaralı alanın sağ altındaki küçük ok işaretine basılınca ortaya çıkar. Bu alandan, basit anlamda bazı genel ayarlamalara ulaşılabilir. Bu ayarlamalar, Dimension Style konusu altında incelenmiştir.

4 numaralı alandaki ikinci seçenek etiketleme ile ölçülendirmede görünüm aşağıdaki şekildeki gibi olacaktır. Dikkat edilirse burada herhangi bir ölçü çizgisi, uzatma çizgileri, oklar v.s. bulunmamaktadır.

Label Line kısmı ile hangi değerin eleman çizgisinin neresinde konumlanacağı seçilir.
4 numaralı alandaki üçüncü seçenek ise dik mesafe ölçülendirmelerinde kullanılır. İlk seçilen elemana dik olacak şekilde ölçülendirme çizgisi atanır.

2. Dimension Linear
Doğrusal mesafelerin ölçülendirilmesinde kullanılan ölçülendirme komutudur. Her mesafe, bir önceki ölçülendirmenin son noktasından başlayarak ölçülür. Kümülâtif olarak ölçülendirme parametrelerinde ölçülendirme, ilk noktadan başlanarak yapılır.

1, 2, 3 ve 6 numara ile gösterilen alanlardaki ayarlamalar bir önceki konuda işlenilenler ile aynıdır. Farklılık arz eden 4 ve 5 numaralı alanlardır.

5 numaralı alan ölçülendirmenin nasıl yapılacağının belirlendiği alandır. Her bir parça ayrı ayrı veya her alan baştan itibaren kümülatif olarak mı yapılacağı buradan belirlenir.

5 numaralı alandaki üç simgeden birincisi Linear Size, her bir eleman parçası kendi uzunluk değerini yansıtacak şekilde ölçülendirilmiştir. İkinci simge olan Linear Stacked, her bir objenin ölçülendirilmesi en baştaki ilk noktaya göre olmuştur. Üçüncü ve sonuncu Linear Single ise, görünümsel olarak birinci, fonksiyonel olarak ikinci gibi davranır.

4 numaralı simge çoklu elemanlar ölçülendirileceği zaman kullanılacak faydalı bir komuttur. Her bir eleman için uğraşmak yerine tek bir hamlede hepsinin ölçülendirilmesi sağlanır.

3. Dimension Angular

Açısal ölçülendirmelerde kullanılan komuttur. İki doğru arası açı değeri, yay parçası üzerinde açısal değer ölçülendirmelerinde kullanılır.

Orta bölmede sıralanmış 5 adet parametre haricinde, diğerlerinden bir farkı yoktur ve aynı fonksiyona sahiptir.
Bu parametrelerden ilk ikisi noktalar belirtilmek şartı ile açısal değer ölçümünde kullanılır.
Birincisi, kendi aralığına düşen eleman açıklığını ölçerken, ikincisi, daima başlangıç noktasından ölçüm yaparak bunları ölçü çizgisi halinde yazdırır. Üçüncü olan ise noktalar yerine elemanlar seçilerek ölçülendirme yöntemidir. Yukarıdaki şekillerden sağdakini ele alacak olursak, kesişen iki doğru parçası, teker teker seçilmek sureti ile aralarındaki açısal değer yazdırılır. Elemanların kesişmesi zorunlu değildir. Uzantılarının kesişmesi yeterlidir.

Son iki parametre, yay parçalarında kullanılmaktadır. Bunlardan biri kendi aralığına düşen değeri, diğeri başlangıç noktasına göre ölçüm yapmaktadır. Açısal veya Uzunluk değerleri gösterilebilir. Bunun ayarlaması, Dimension Style altında yer almaktadır. Angle veya Length değerleri seçilerek, yay parçasının taradığı alanın açı değerini mi yoksa uzunluk değerini mi dikkate alacağı yazılıma bildirilmelidir.

4. Dimension Ordinates

Bir orijin noktasından itibaren mesafe ve koordinat bilgilerinin ölçülendirilmesinde kullanılır.

5. Change Dimension

Ölçülendirilmiş elemanların ölçü çizgilerinin stillerinin değiştirilmesi gereken durumlarda kullanılan komuttur.
Açılır listeden olması istenen ölçülendirme stili seçilir ve elemana uygulanır. Böylelikle ölçülendirme yazısından, uzatma çizgilerine, ölçü çizgisine kadar her elemanı ilgili stilin ayarları doğrultusunda yeniden düzenlenmiş olunur.

6. Match Dimension Attributes

Mevcut bir ölçülendirme elemanının ayarlarının, aktif ölçülendirme ayarları olarak alınması geren durumlar içindir. Ekranda farklı farklı stillerden oluşmuş bir çok ölçülendirme elemanı var ise bunlardan bir tanesinin özelliklerini aktif olarak tanımlayıp, bu stil ile yeni ölçülendirme elemanları yerleştirilebilir.

7. Reassociate Dimensions

Tüm ölçülendirme elemanlarının ayar penceresinde Association ibaresi mevcuttur. Bu olay, ölçülendirme elemanı ile obje arasında bir bağ kurar ve obje büyütülüp küçültüldüğünde, ölçülendirme çizgisi de eş zamanlı büyür veya küçülür. Bu ise üzerinde yazan değerin gerçekliği açısından önemlidir. Şayet Association işaretlenmedi ise bunu sonradan bağlamak mümkündür.